اتاق لیزر درمانی فقط باید توسط کارکنان آموزش دیده یا سایر افراد مجاز که به اندازه کافی محافظت می‌شوند، نظارت و اشغال شود. بسیار مهم است که کلیه‌ پرسنل مجاز و بیمارانی که وارد این اتاق می‌شوند دارای تجهیزات حفاظت فردی باشند.

هفتاد درصد (70%) از تمام حوادث لیزر مربوط به موارد زیر بوده است:

الف) عدم استفاده از عینک محافظ،

ب) استفاده از عینک نامناسب،

ج) پوشیدن عینک محافظ آسیب دیده در حین استفاده از لیزرهای پرتوان.

از آنجاییکه عمده خطرات ناشی از کار با دستگاه لیزر، خطرات مربوط به چشم و بینایی است. لذا در این مطلب اختصاصا به عینک محافظ میپردازیم.

در ادامه این مطلب به سه موضوع اساسی زیر می پردازیم:

1) عینک محافظ اپراتور و عینک محافظ مراجعه کننده چیست؟

2) چگالی نور (OD) چیست؟

3) نحوه محاسبه چگالی نوری (OD)

3) بایدها و نبایدهای عینک محافظ اپراتور چیست؟

عینک محافظ اپراتور و عینک محافظ مراجعه کننده چیست؟

مهم ترین وسیله حفاظتی مورد نیاز افراد در ناحیه درمان است. پرسنل لیزر و مشتریان اغلب از انواع مختلف عینک محافظ استفاده می‌کنند:

الف) عینک محافظ لیزری برای اپراتور و کارکنان لیزر: این عینک اجازه می‌دهد نور مرئی از آن عبورکند تا کاربر بتواند به اندازه کافی برای انجام وظایف خود به طور ایمن ببیند و در عین حال از عبور طول موج ساطع شده توسط لیزر از عینک جلوگیری می‌کند.

ب) عینک محافظ لیزری برای مشتریان: امکان دسترسی به صورت مشتری را در طول برخی از روش‌ها فراهم می‌کند و برای محافظت از چشم مشتری در برابر نور لیزری که از همه جهات می‌آید طراحی شده است، زیرا مشتری هیچ کنترلی بر لیزر ندارد.

از آنجاییکه اکثر لیزرهای رفع موهای زائد بیشتر انرژی خود را به صورت یک طول موج نامرئی از اشعه مادون قرمز ساطع می‌کنند، عینک‌های محافظ باید در برابر طول موج خاصی که توسط لیزر مورد استفاده ساطع می‌شود، محافظت کنند. علاوه بر این، عینک محافظ هم برای اپراتور و هم برای مشتری باید بتواند از برخورد اشعه لیزری که از همه جهات به چشم می‌آید جلوگیری کند. این بدان معناست که عینک اپراتور باید محافظ‌های جانبی و بالایی داشته باشد و به خوبی در اطراف بینی قرار گیرد.

با این حال مهمترین عامل در انتخاب عینک محافظ اپراتور این است که باید در برابر طول موج ساطع شده توسط لیزر محافظت کند. تنها یک راه برای دانستن اینکه آیا عینک محافظی که استفاده می‌کنید از اشعه لیزری که لیزر ساطع می‌کند، محافظت می‌کند یا خیر وجود دارد. عینک محافظ باید با همان طول موج تابش لیزری، لیزر  مورد استفاده شما برچسب زده شود. به عنوان مثال، 810 نانومتر (دیود) یا 1064 نانومتر(Nd:YAG) و غیره.

عددی که روی لنز عینک چاپ می‌شود، مثلاً  810 نانومتر یا 1064 نانومتر، طول موج تابش لیزری است که عینک مسدود می‌کند. عینک پرتوهایی با طول موج متفاوت از آنچه روی عینک برچسب گذاری شده است را، محافظت نمی‌کند. هرگز نباید از عینک ایمنی ساده برای محافظت از چشم در برابر پرتو لیزر استفاده کرد. عینک محافظ علاوه بر محافظت از طول موج مناسب تابش لیزر، باید بتواند شدت تابش لیزری را که از عینک عبور می‌کند را  تا حد ایمن کاهش دهد. یعنی چگالی نوری(OD=Optical Density)عینک محافظ باید به اندازه‌ای باشد که محافظت لازم را فراهم کند. بخش زیر در مورد چگالی نوری به این نیاز می‌پردازد.

چگالی نور (OD) چیست؟

فرض کنید یک عینک محافظ لیزری با یک عدد طول موج چاپ شده روی لنز، که با طول موجی که لیزر شما ساطع می‌کند، مطابقت دارد، مشخص شده است. چگونه می‌دانید که عینک محافظ به اندازه کافی قوی است که از چشمان شما محافظت کند؟ پاسخ عدد OD است.

چگالی نوری یا OD اندازه‌گیری میزان کاهش تابش لیزر هنگام عبور از عینک محافظ است. عدد OD بالاتر حفاظت بیشتری را فراهم می‌کند. یک عدد OD کمتر، مقدار محافظت کمتری را فراهم می‌کند. OD = 1 نوردهی را 10 برابر کاهش می‌دهد (10¹) در واقع 0/1 از نور را از خود عبور می‌دهد و OD = 2 نور دهی را 100 برابر کاهش می‌دهد (10²) و OD = 3 نوردهی را 1000 برابر کاهش می‌دهد (10³) و  برای OD های بالاتر نیز به همین ترتیب است.

بدون دانستن توان خروجی یا انرژی طول موج لیزر مورد استفاده، نمی‌توان یک OD مناسب برای عینک محافظ یک لیزر خاص تعیین کرد. در نتیجه عینک محافظ باید دارای OD باشد که توسط سازنده تجهیزات لیزر توصیه شده است. که احتمالاً حداقل آن 5 یا بیشتر خواهد بود. از آنجایی که طول موج‌های رایج لیزر موهای زائد مورد استفاده 694 نانومتر، 755 نانومتر، 810 نانومتر یا 1064 نانومتر است، عینک محافظ خود را برای یکی از این اعداد بررسی کنید تا مطمئن شوید که با طول موج ساطع شده توسط لیزر شما مطابقت دارد. سپس شماره OD را بررسی کنید تا مطمئن شوید که برای سیستم لیزر شما مناسب است.

نحوه محاسبه چگالی نوری (OD)

چگالی نوری(OD) مورد نیاز برای محافظت به صورت زیر تعریف می‌شود:

لگاریتم شدت نوری فرودی تقسیم بر شدت نور عبوری برای مثال اگرشیشه‌های یک عینک، یک ده هزارم نور فرودی را از خود عبور دهند، چگالی اپتیکی شیشه‌های این عینک برابر است با OD = Log I0 / I  = Log I0 / (0/0001 I0) = Log 10000 = 4

بایدها و نبایدهای عینک محافظ اپراتور چیست؟

1. قبل از روشن شدن لیزر، عینک محافظ را روی چشمان خود قرار دهید.
2. برای همه افراد حاضر در اتاق عینک محافظ تهیه کنید.
3. عینک های تهیه شده باید بگونه‌ای باشد که از بیمار یا مشتری در برابر تابش لیزر از همه جهت محافظت کند.
4. یک جفت عینک محافظ اضافی را بیرون درب ورودی، برای استفاده در شرایطی که ممکن است فردی نیاز به ورود فوری یا اضطراری به اتاق داشته باشد، تهیه کنید.
5. عینک‌های محافظ را به طور منظم بازرسی کنید.
6. توصیه‌های سازنده در مورد ماندگاری، شرایط نگهداری و روش‌های تمیز کردن مناسب را دنبال کنید.
7. از عینک های ترک خورده و بزرگ برای اندازه صورت استفاده نکنید، زیرا نور می‌تواند از شکاف‌های کوچک عبور کند.
8. از عینک‌هایی که برای ایمنی لیزر طراحی نشده‌اند و برای طول موجی که استفاده می‌کنید مناسب نیستند، استفاده نکنید.
9. از عینک‌های محافظ لیزری برای سیستم های نور پالسی شدید(IPL) استفاده نکنید. باید از عینک‌های محافظ مناسب برای محافظت در برابر سیستم‌های IPL با انتشار چند طول موج آنها استفاده شود.

یاد آوری: هیچ کاری برای ترمیم آسیب شبکیه توسط لیزر نمی‌توان انجام داد. استفاده از عینک محافظ لیزری بسیار کمتر از آسیب دیدگی دائمی چشم است.