همانطور که قبلا نیز به آن پرداختیم خطر آسیب چشمی در هنگام کار با دستگاه لیزر از جمله خطرات رایج و بسیار مهم است. اما هنگام کار با دستگاه لیزر خطرات دیگری نیز ممکن است اتفاق بیوفتد. آسیب بافتی، خطر تنفسی،آتشسوزی، انفجار و شوک الکتریکی از جمله این خطرات می باشد، که در ادامه به آن می پردازیم.
آسیب بافتی
قرارگرفتن مستقیم در معرض پرتو لیزر به دلیل برهمکنش با کروموفورهای هدف میتوانند باعث آسیبهای پوست از جمله التهاب پوست، فرسایش بافت، تحریک بافت و سوختگی شوند. در نتیجه کار با لیزرها فقط باید توسط تکنسین ها یا پزشکان آموزش دیده و آگاه انجام شود تا از آسیب به مراجعین جلوگیری شود. لیزرهای فرابنفش (طول موج کمتر از 400 نانومتر) به دلیل خطر یونیزاسیون، در محیطهای عمومی قابل استفاده نیستند.
خطر تنفسی
این خطر بیشتر در هنگام کار با لیزرهای جراحی اتفاق می افتد. از آنجاییکه محل مورد جراحی هنگامیکه در معرض پرتو لیزر قرار میگیرد، دود یا بخار منتقل میکند. در نتیجه محیطهای جراحی با لیزر باید هم از نظر ذرات معلق و هم از نظر عفونی خطرناک در نظر گرفته شود. آلاینده های موجود در هوا میتواند با تهویه، تخلیه یا سایر روشهای حفاظت تنفسی کنترل شوند. مکش کافی در مکان جراحی به ویژه در هنگام درمان شرایط پاتولوژیک که مشکوک به منشأ ویروسی هستند، باید همیشه حفظ شود. تا امکان انتشار آن ویروس از طریق لیزر محدود شود.
سیستم تخلیه باید بتواند ذرات به کوچکی 0.3 میکرومتر را با حداقل بازدهی 80 درصد حذف کند. کارکنان جراحی باید از ماسکهایی استفاده کنند که ذرات به کوچکی 0.3 میکرومتر را از بین ببرد. ماسکهای جراحی معمولی برای ایمنی مناسب نیستند، برای محافظت از پرسنل اتاق عمل باید از محافظهای چشمی یا محافظ صورت و کلاهها و روپوشهایی استفاده کرد که در برابر ترشحات و نور لیزر از افراد محافظت میکنند.
آلایندههای موجود در هوا باید تا حد امکان در نزدیکی نقطه تولید (مثلاً در فاصله 2 تا 5 سانتی متر از ناحیه درمان روی بیمار) جمعآوری شوند و به طور کامل به دام افتاده یا به روشی سالم از منطقه خارج شوند. فیلترها و جاذب های مورد استفاده در تهویه دود نیاز به تعویض منظم دارند.
آتشسوزی، انفجار و شوک الکتریکی
لیزرهای با توان بالا معمولا دارای منابع تغذیه بزرگی هستند که برای تامین جریانهای زیاد، اغلب در ولتاژ بالا طراحی شدهاند. خطرات در حین عیب یابی میتواند کشنده باشد. هرگز نباید روی منبع تغذیه کار کرد. این کار باید توسط یک تکنسین معتبر یا نماینده سازنده انجام شود. خطرات مرتبط با مؤلفه حرارتی احتمالی ناشی از اجزای متحرک نیروی محرکه لیزر، شوک الکتریکی و منابع اصلی (هوای تحت فشار، آب) وجود دارد.
خطرات آتش سوزی از طریق اشتعال لوله، برخی گازها یا مواد شیمیایی (مانند ضدعفونی کننده های مبتنی بر الکل) باید شناسایی شده و از آنها اجتناب شود. در معرض قرار گرفتن تصادفی و یا ناخواسته لیزر با مواد و اقلام واقع در مکانی که در آن کار میکنند ممکن است باعث اشتعال این اقلام یا مواد شود. از آنجایی که ممکن است وجود مواد قابل اشتعال یا احتراق در نزدیکی ناحیه لیزر درمانی ضروری باشد، باید اقدامات احتیاطی خاصی انجام شود.
هنگام برخورد با آتش سوزیهای لیزری، خطرات الکتریکی باید در نظر گرفته شود. برای مشاوره در برخورد با آتش سوزی در مرکز خود، باید از متخصصان ایمنی پیشگیری از آتش سوزی راهنمایی بخواهید. یک کپسول آتش نشانی را در اتاق درمان و یا در مکانی که فوراً به آن دسترسی داشته باشید، نگه دارید. محل پنل قطع کننده مدار الکتریکی که برق تامین شده به تجهیزات لیزر را کنترل میکند، را بدانید.
به طورکلی، اگر مواد قابل اشتعال یا احتراق در معرض تابش بیش ازW/cm2 10 یا توان پرتو بیش از 0.5 W قرار گیرند، پرتوهای لیزر کلاس IV یک خطر آتش سوزی بالقوه را نشان میدهند. همچنین ممکن است برخی از لیزرهای کلاس III باعث آتش سوزی شوند.
چگونگی تشخیص آتش زا بودن یک لیزر؟
از آنجایی که لیزرهای رفع موهای زائد، لیزرهای پالسی هستند، معمولاً اطلاعات انرژی پرتو را بر حسب ژول(J) در هر پالس لیزر همراه با طول زمان پالس(پهنای پالس) ارائه میدهند. برای استفاده از اطلاعات بالا برای تعیین اینکه آیا پرتو لیزر میتواند خطر آتش سوزی را به همراه داشته باشد، به سادگی تعداد ژولهایی را که میتوان در یک ثانیه تحویل داد محاسبه کنید. این مقدار برابر با تعداد وات (W) است و میتوان آن را با سطح 0.5 W مقایسه کرد. اگر مساحت(cm2) پرتو مشخص باشد، تعداد وات ها را بر مساحت برحسب cm2 تقسیم کنید تا چگالی توان (W/cm2) را بدست آورید و آن را با مقدار W/cm210 مقایسه کنید.
مثال:
اگر لیزر J 2 را در 100 میلی ثانیه (ms) (یا 0.1 ثانیه) با پرتویی با سطح مقطع cm2 1 ارائه دهد، این مقدار معادل 2 ژول بر 0.1 ثانیه یا 20 ژول بر ثانیه معادل با 20 وات است. در مساحت cm2 1 ، چگالی توان برابر با W/cm2 20 است. این مقدار میتواند باعث آتش سوزی در مواد قابل احتراق نامناسب در صورت قرار گرفتن در معرض آن شود.