ایمنی لیزر| ایمنی کار با دستگاههای لیزر

  مانند سایر روش‌های مکانیکی، استفاده از لیزر مستلزم آموزش و مدیریت صحیح دستگاه لیزر است، که نادیده گرفتن آن می‌تواند هم برای پزشک، هم برای اپراتور و هم برای بیماران خطرناک باشد. لیزرها را بر اساس درجه خطر برای بافت‌ها به هنگام قرار گرفتن سهوی در معرض پرتو و لیزرها بسته به پتانسیل ایجاد آسیب بیولوژیکی به چهار کلاس طبقه بندی می‌شوند. تولید کنندگان لیزر طبق قانون موظفند لیزرهای خود را با شماره طبقه بندی خطر مناسب برچسب گذاری کنند. این عدد نشان دهنده توانایی سیستم لیزر در آسیب رساندن به پرسنل است.

کلاس‌های لیزری متفاوت:

• لیزرهای کلاس I:

این لیزرها قادر به تولید سطوح تشعشعات مخرب در حین کار نیست. تابش این لیزرها توان ایجاد خطرات شناخته شده را ندارد. دستگاه کاملاّ بسته با یک لیزر با توان بالاتر در داخل آن از لیزرهای کلاس I هستند.

• لیزرهای کلاس A.:

این نامگذاری برای لیزرهایی اعمال می‌شود که قادر به تولید سطوح تشعشع مخرب در حین کار نیستند مگر اینکه پرتو با یک ابزار نوری مانند ذره‌ بین یا تلسکوپ مشاهده شود. مانند فیبر نوری سیستم های ارتباط مخابراتی. حد بالای توان این کلاس 4 میلی وات است.

• لیزرهای کلاس II:

لیزرهای مرئی کم توانی هستند که تابشی بالاتر از سطح کلاس I منتشر می‌کنند اما توان تابش آن کمتر از 1 میلی وات است. این لیزرها فقط نور مرئی (400 تا 700 نانومتر) ساطع می‌کنند و واکنش چشم انسان به نور زیاد از فرد در برابر این تابش محافظت می‌کند. برای مثال بارکد اسکنرها از این نوع هستند.

• لیزرهای کلاس II.A.:

حد بالای توان خروجی این کلاس لیزری 1 میلی وات می‌باشد. فقط نور مرئی (400 تا 700 نانومتر) ساطع کنند. در صورت مشاهده با ابزارهای نوری خطر بالقوه‌ای را ایجاد می‌کند. مثالی از این نوع کلاس لیزری ابزارهای تراز می‌باشند.

• لیزرهای کلاس III.A.:

لیزرهای توان متوسط مانند لیزر موج پیوسته(CW) با توان 5-1 میلی وات(mW) ​هستند، که مشاهده این پرتوها به صورت مستقیم خطرناک است. اما  خطر آتش سوزی ایجاد نمی‌کند.  بیشتر لیزرهای اشاره‌گر در این کلاس هستند.

• لیزرهای کلاس B.:

لیزرهای با توان متوسط ​​هستند. توان خروجی آن بین 5-500 میلی وات(mW) می‌باشد. مشاهده تابش آن به صورت مستقیم و بازتاب خطرناک می‌باشد. اما به طور معمول خطر آتش سوزی ایجاد نمی‌کند. با این حال، این لیزرها می‌توانند پوست و مواد را گرم کنند. لیزرهای پزشکی درمانی از این نوع لیزرها می‌باشند.

• لیزرهای کلاس IV:

لیزرهای پرتوان هستند. لیزرهای موج پیوسته با توان بیش از mW 500 و لیزرهای پالسی با چگالی انرژی  J/cm2 10 در این کلاس قرار می‌گیرند. مشاهده آنها تحت هر شرایطی خطرناک است و پرتو مستقیم و حتی انعکاس پراکنده آنها خطرات بیولوژیکی ایجاد می‌کند. همچنین پتانسیل ایجاد خطر آتش سوزی و ایجاد خطر برای پوست را دارند. همچنین، می‌توانند آلاینده‌های هوا و تشعشعات پلاسما تولید کنند. این کلاس از لیزرها نیازمند کنترل‌های مهم است. [6-9].

به طور خلاصه. لیزرهای کلاس I نمی‌توانند سطوح تشعشعات لیزری مضر ساطع کنند و از همه اقدامات کنترلی مستثنی هستند. کلاس II لیزرها فقط پرتوهای مرئی ساطع می‌کنند، که می‌توان آن‌ها را بدون آسیب دیدگی تا زمان پاسخ پلک زدن معمولی یک چشم، که 25/0ثانیه است، مشاهده کرد. پوست توسط پرتوهای لیزر کلاس II بدون بزرگنمایی آسیب نمی‌بیند. سیستم های لیزر کلاس 3 شامل لیزرهایی هستند که پرتوهای نامرئی، فرابنفش یا مادون قرمز ساطع می‌کنند. مشاهده پرتوهای مستقیم یا بازتاب پرتوها معمولاً ایمن نیست.کلاس III.A. در بیشتر موارد ممکن است به عنوان لیزر کلاس II در نظر گرفته شود، مگر زمانی که با ابزارهای نوری مشاهده شود. III.B. تحت هیچ شرایطی قابل مشاهده نیست. پوست توسط پرتوهای لیزر کلاس III متمرکز یا بزرگ شده آسیب می بیند. لیزرهای کلاس IVپرتوهای مرئی یا نامرئی ساطع می‌کنند که نمی‌توان مستقیماً به طور ایمن آنها را مشاهده کرد. پرتوهای منعکس شده از سطوح یا آینه و در برخی موارد، انعکاس پراکنده از سطوح مات ممکن است برای چشم خطرناک باشد. پوست می‌تواند توسط پرتو مستقیم آسیب ببیند و قرار گرفتن مواد قابل اشتعال می‌تواند خطر آتش سوزی را  به همراه داشته باشد.

 برچسب های هشدار دهنده لیزر

سیستم طبقه‌بندی خطر، لیزرها را ملزم می‌کند که دارای برچسب‌های هشدار دهنده باشند که نشان‌دهنده‌ی شماره کلاس، کلمه هشدار “کلمه سیگنال” و اطلاعات هشداردهنده باشد. آنها همچنین باید دارای نماد لیزSunburst ، زیرا این یک شناسه منحصر به فرد برای لیزرها است.

نماد لیزر در برچسب‌های هشدار

این نماد همچنین در تمام علائم هشدار دهنده ورودی به مناطق کنترل شده ضروری است. انجام اقدامات بر اساس این هشدارها به محافظت در برابر آسیب پرتو لیزر کمک می‌کند. لیزرهای حذف موهای زائد جزء کلاس‌های III.B.  و IV هستند. قرار گرفتن در معرض پرتو همیشه یک تهدید فوری و جدی برای می‌باشد . کلاس‌های III.B.  و IV لیزر پرتوهایی از خود ساطع می‌کند که می‌تواند در زمان کمتری نسبت به پلک زدن به شبکیه چشم آسیب برساند. پرتوهای لیزر مادون قرمز نامرئی هستند و می‌توانند بدون دادن هشدار قابل مشاهده مانند روشنایی به چشم آسیب برسانند. علاوه بر صدمات چشمی، این لیزرها برای پوست خطراتی دارند.

 سبک های برچسب هشدار

نمونه هایی از برچسب‌های هشدار دهنده برای لیزر در زیر نشان داده شده است.

برچسب هشدار لیزر کلاس II همیشه ” احتیاط ” است که با عباراتی که نحوه محافظت از خود و شرح لیزر خاصی که در حال استفاده است همراه می‌شود. عباراتی مانند “تابش لیزر به پرتو خیره نشوید” و یا “از مشاهده طولانی مدت و مستقیم به تابش لیزر اجتناب کنید”.

برچسب هشدار لیزر کلاس III.A. بسته به لیزر می‌تواند یک علامت “احتیاط” و یا علامت “خطر” باشد. علاوه بر این، عبارتی وجود دارد که نحوه محافظت از خود را توضیح می‌دهد، به عنوان مثال “اشعه لیزر به پرتو خیره نشوید” یا “مستقیماً با ابزارهای نوری نگاه نکنید” یا “اشعه لیزر، از قرار گرفتن مستقیم چشم در معرض پرتو خودداری کنید”.

لیزرهای موهای زائد همیشه کلاس III.B. هستند. هشدار این کلاس همیشه “خطر” و سپس عبارت توضیح نحوه محافظت از خود و توصیف لیزر خاصی که استفاده می شود آورده شده، به عنوان مثال: “تابش لیزر نامرئی از قرار گرفتن در معرض مستقیم آن اجتناب کنید”.

هشدار لیزر کلاس IV همیشه خطر است و به دنبال آن عبارتی توضیح می‌دهد که چگونه از خود محافظت کنید و توضیحی در مورد لیزر خاصی که در حال استفاده است، به عنوان مثال “اشعه لیزر نامرئی از قرار گرفتن چشم یا پوست در معرض پرتوهای مستقیم یا پراکنده اجتناب کنید”.

علامت خطر و هشدار برای لیزرها

انواع خطرات

انواع خطراتی که افراد در مواجه با تابش لیزر ممکن است تجربه کنند به شرح زیر است:

الف: خطرات چشمی:

چشم انسان به گونه‌ای طراحی شده است که در شرایط نور کم و نور زیاد به خوبی عمل کند. این کار را با تغییر اندازه دهانه مردمک انجام می‌دهد. در نورکم، مردمک بازتر می‌شود و نور بیشتری وارد چشم می‌شود. در نور شدید مردمک چشم بسته می‌شود و میزان نور ورودی به چشم را محدود می‌کند. هنگامی که نور از منحنی قرنیه، مردمک و عدسی چشم عبور می‌کند، روی ناحیه کوچکی از شبکیه به نام فوویا[1] متمرکز می‌شود. فوویا مرکز شبکیه است و واضح ترین بینایی ما را فراهم می‌کند. این عمل عادی تمرکز نور لیزر توسط چشم باعث افزایش مقدار انرژی و یا توان می‌شود، که توسط شبکیه جذب می‌شود. با وجود اینکه ما نمی‌توانیم آن را ببینیم، اشعه مادون قرمز نزدیک لیزرهای موی زائد نیز به راحتی از قرنیه، مردمک و عدسی چشم عبور می‌کند. روی بخش کوچکی از شبکیه متمرکز شده و باعث می‌شود مقدار بسیار زیادی انرژی در یک ناحیه بسیار کوچک جذب شود. انرژی یا توان بر هر واحد سطح روی شبکیه می‌تواند 10000 تا 100000 برابر افزایش یابد. در معرض تابش قرار گرفتن کوتاه و آنی، شبکیه و سایر بافت های اطراف ناحیه برخوردی را می‌سوزاند. از آنجاییکه چشم نمی‌تواند ناحیه مادون قرمز نزدیک را ببیند، نخواهد توانست با پلک زدن یا نگاه کردن به دور در برابر تابش لیزر از خود محافظت کند. از این رو آسیب چشمی ممکن است برای شخص رخ دهد بدون اینکه او از قرار گرفتن در معرض پرتو آگاه باشد. نوری که با چشم دیده می‌شود، یعنی نور مرئی، دارای طول موجی بین 400 تا 700 نانومتر است. رنگ های بنفش و آبی دارای طول موج نزدیک به 400 نانومتر و نور قرمز رنگ نزدیک به 700 نانومتر است. تابش فروسرخ آن دسته از طول موج های بزرگتر از 700 نانومتر هستند که ما نمی‌توانیم آنها را ببینیم. با این حال، همانطور که در بالا ذکر شد، این طول موج های مادون قرمز، از 700 نانومتر تا 1300 نانومتر، اگرچه نامرئی هستند، با این وجود بر روی شبکیه متمرکز می‌شوند. حتی ممکن است آسیب، ناشی از تابش لیزر منعکس شده‌ای باشد که با انرژی کافی وارد چشم می‌شود. چشم های مراجعه کننده باید در طول درمان با استفاده از روشی مناسب مانند عینک محافظ چشم، پد یا شیلد محافظ قرنیه از قرار گرفتن در معرض ناخواسته محافظت شود.

هنگامی که افراد از محافظ چشم استفاده نمی‌کنند، ممکن است چشمشان آسیب ببیند. آسیب چشم ناشی از لیزر ممکن است به طور موقت یا دائم، در یک یا هر دو چشم، بینایی را مختل کند. گاهی اوقات افرادی که چشمشان دچار آسیب شده است، شنیدن صدای ناشی از انفجار در شبکیه را گزارش کرده‌اند. سایر علائم سوختگی لیزر در چشم، درد در چشم یا سردرد اندکی پس از قرار گرفتن در معرض تابش، آبریزش بیش از حد چشم ها یا ظاهر شدن ناگهانی لکه شناور یا مگس پران در بینایی فرد است. شناورها لکه ها یا ابرهای کوچکی هستند که ممکن است آنها را در میدان دید خود مشاهده کنید. هنگامیکه زجاجیه ماده‌ی ژله مانندی که بخش اعظم داخلِ کره چشم را پر کرده، قوام خود را از دست داده و حالت آبکی و شلی پیدا کند. رشته‌های ریز زجاجیه به هم چسبیده یا ضخیم شده و موجب ایجاد سایه‌هایی روی شبکیه‌ی چشم می‌شوند. به این سایه‌ها مگس‌پران یا لکه‌های شناور گفته می‌شود. افرادی که دچار جراحات چشمی با لیزر شده‌اند، گزارش داده اند که یک نقطه “سیاه” را در میدان دید خود مشاهده کرده‌اند. ممکن است در طول قرار گیری در معرض تابش یک فلاش تجربه شود. در نتیجه، بسیار مهم است که کلیه پرسنل مجاز وارد شده به ناحیه لیزر دارای عینک محافظ باشند و از آنها استفاده کنند.

شکل 3

ب: آسیب بافتی

قرارگرفتن مستقیم در معرض پرتو لیزر به دلیل برهمکنش با کروموفورهای هدف می‌توانند باعث آسیب‌‌های پوست از جمله التهاب پوست، فرسایش بافت، تحریک بافت و سوختگی شوند. در نتیجه لیزرها فقط باید توسط تکنسین ها یا پزشکان آموزش دیده و آگاه انجام شود تا از آسیب به مراجعین جلوگیری شود. لیزرهای فرابنفش (طول موج کمتر از 400 نانومتر) به دلیل خطر یونیزاسیون، در یک محیط‌های عمومی قابل اعمال نیستند.

پ: خطر تنفسی

از آنجاییکه محل مورد جراحی هنگامیکه در معرض پرتو لیزر قرار می‌گیرد، دود یا بخار منتقل می‌کند در نتیجه محیط‌های جراحی با لیزر باید هم از نظر ذرات معلق و هم از نظر عفونی خطرناک در نظر گرفته شود. آلاینده های موجود در هوا می‌تواند با تهویه، تخلیه یا سایر روش‌های حفاظت تنفسی کنترل شوند. مکش کافی در مکان جراحی به ویژه در هنگام درمان شرایط پاتولوژیک که مشکوک به منشأ ویروسی هستند، باید همیشه حفظ شود. تا امکان انتشار آن ویروس از طریق لیزر محدود شود. سیستم تخلیه باید بتواند ذرات به کوچکی 3/0 میکرومتر را با حداقل بازدهی 80 درصد حذف کند. کارکنان جراحی باید از ماسک‌هایی استفاده کنند که ذرات به کوچکی 3/0 میکرومتر را از بین ببرد. ماسک‌های جراحی معمولی برای ایمن منظور مناسب نیستند، برای محافظت از پرسنل اتاق عمل باید از محافظ‌های چشمی یا محافظ صورت و کلاه‌ها و روپوش‌هایی استفاده کرد که در برابر ترشحات و نور لیزر از افراد محافظت می‌کنند [5،10]. به طور کلی برای تابش:

• کمتر از (پتانسیل برای بوهای سبک) تهویه کافی ساختمان ممکن است رضایت بخش باشد.
• (آلاینده‌های هوا مرتبط با بوهای مضر) از تهویه خروجی موضعی استفاده شود، دسترسی کارگران محدود شود، آموزش‌های لازم انجام شود.
• بیش از (آلاینده های هوا مرتبط با اثرات مزمن) فرآیند جداسازی صورت گیرد، تهویه خروجی موضعی استفاده شود، دسترسی کارگران محدود شود، آموزش‌های لازم انجام شود.

آلاینده‌های موجود در هوا باید تا حد امکان در نزدیکی نقطه تولید (مثلاً در فاصله cm 2 تا 5 از ناحیه درمان روی بیمار) جمع‌آوری شوند و به طور کامل به دام افتاده یا به روشی سالم از منطقه خارج شوند. فیلترها و جاذب های مورد استفاده در تهویه دود نیاز به تعویض منظم دارند.

ت: آتش‌سوزی، انفجار و شوک الکتریکی

لیزرهای با توان بالا معمولا دارای منابع تغذیه بزرگی هستند که برای تامین جریان‌های زیاد، اغلب در ولتاژ بالا طراحی شده‌اند. خطرات در حین عیب یابی می‌تواند کشنده باشد. هرگز نباید روی منبع تغذیه کار کرد. این کار باید توسط یک تکنسین معتبر یا نماینده سازنده انجام شود. خطرات مرتبط با مؤلفه حرارتی احتمالی ناشی از اجزای متحرک نیروی محرکه لیزر، شوک الکتریکی و منابع اصلی (هوای تحت فشار، آب) وجود دارد. خطرات آتش سوزی از طریق اشتعال لوله، برخی گازها یا مواد شیمیایی (مانند ضدعفونی کننده های مبتنی بر الکل) باید شناسایی شده و از آنها اجتناب شود [5،6]. در معرض قرار گرفتن تصادفی و یا ناخواسته لیزر با مواد و اقلام واقع در مکانی که در آن کار می‌کنند ممکن است باعث اشتعال این اقلام یا مواد شود. از آنجایی که ممکن است وجود مواد قابل اشتعال یا احتراق در نزدیکی ناحیه لیزر درمانی ضروری باشد، باید اقدامات احتیاطی خاصی انجام شود. هنگام برخورد با آتش سوزی‌های لیزری، خطرات الکتریکی باید در نظر گرفته شود. برای مشاوره در برخورد با آتش سوزی در مرکز خود، باید از متخصصان ایمنی/پیشگیری از آتش سوزی راهنمایی بخواهید. یک کپسول آتش نشانی را در اتاق درمان و یا در مکانی که فوراً به آن دسترسی داشته باشید، نگه دارید. محل پنل قطع کننده مدار الکتریکی که برق تامین شده به تجهیزات لیزر را کنترل می‌کند، را بدانید. به طورکلی، اگر مواد قابل اشتعال یا احتراق در معرض تابش بیش از W/cm²10 یا توان پرتو بیش از  W5/0 قرار گیرند، پرتوهای لیزر کلاس IV   یک خطر آتش سوزی بالقوه را نشان می‌دهند. همچنین ممکن است برخی از لیزرهای کلاس III باعث آتش سوزی شوند. با این حال، از آنجایی که لیزرهای رفع موهای زائد، لیزرهای پالسی هستند، معمولاً اطلاعات انرژی پرتو را بر حسب ژول(J) در هر پالس لیزر همراه با طول زمان پالس(پهنای پالس) ارائه می‌دهند. برای استفاده از اطلاعات بالا برای تعیین اینکه آیا پرتو لیزر می‌تواند خطر آتش سوزی را به همراه داشته باشد، به سادگی تعداد ژول‌هایی را که می‌توان در یک ثانیه تحویل داد محاسبه کنید. این مقدار برابر با تعداد وات(W) است و می‌توان آن را با سطح   W5/0 مقایسه کرد. اگر مساحت(cm²) پرتو مشخص باشد، تعداد وات ها را بر مساحت برحسب cm² تقسیم کنید تا چگالی توان (W/cm²) را بدست آورید و آن را با مقدار W/cm²10 مقایسه کنید.

مثال:

اگر لیزر J 2 را در 100 میلی ثانیه (ms) (یا 1/0 ثانیه) با پرتویی با سطح مقطع cm² 1 ارائه دهد، این مقدار معادل 2 ژول بر 1/0 ثانیه( ) یا 20 ژول بر ثانیه معادل با 20 وات( ) است. در مساحت cm² 1 ، چگالی توان برابر با W/cm²20 است. این مقدار می‌تواند باعث آتش سوزی در مواد قابل احتراق نامناسب در صورت قرار گرفتن در معرض آن شود.

5-4 حفاظت

الف) برنامه ایمنی لیزر

هر دستگاه لیزر موهای زائد صرف نظر از اندازه آن باید یک برنامه ایمنی کافی برای کنترل خطرات لیزر ایجاد و حفظ کند. مسئولیت برنامه بر عهده مالک می‌باشد. کارفرما مسئولیت اساسی برای اطمینان از استفاده ایمن از لیزر را بر عهده دارد. مدیریت موظف است یک افسر ایمنی لیزر(LSO)[2] را برای تاسیسات تعیین کند تا مسئول اجرای یک برنامه ایمنی لیزر به هنگام دسترسی به لیزرهای لیزرهای کلاس III.B. و یا کلاس IV  باشد. افسر ایمنی لیزر مسئول موارد زیر است:

• ایجاد اتاق مخصوص کنترل شده برای لیزر درمانی.
• توصیه یا تایید تجهیزات حفاظتی (مانند عینک، لباس، موانع، و غیره) لازم برای اطمینان از ایمنی پرسنل.
• تعیین اقدامات کنترلی به صورت دوره‌ای برای اطمینان از عملکرد صحیح.
• تصویب عبارت در تابلوهای منطقه و برچسب تجهیزات.
• اطمینان از ارائه آموزش ایمنی کافی به پرسنل حاضر در مرکز لیزر.
• تعیین گروه‌های پرسنل لیزر و پرسنل اتفاقی برای مراقبت‌های پزشکی. پرسنل لیزر کسانی هستند که به طور معمول در محیط لیزر کار می‌کنند و باید کاملاً محافظت شوند. پرسنل اتفاقی کسانی هستند که کارشان اینگونه ایجاب می‌کند که در معرض انرژی لیزر کافی برای آسیب رساندن به پوست یا چشم خود قرار گیرند اما بعید است. برای مثال پرسنل دفتری ویا سرپرست کارکنان که مستقیماّ با لیزر کار نمی‌کنند.

مراکز و کلینیک‌های بزرگی که مالک، کارفرما و چندین کارمند دارند، ممکن است یک افسر ایمنی لیزر را تعیین کنند و به او اختیار لازم را برای انجام مسئولیت‌هایش بدهند. اما در مراکز کوچکتر، مالک ممکن است افسر ایمنی لیزر نیز باشد. در تمام موارد، یک افسر ایمنی لیزر باید تعیین شود و باید دارای اختیاراتی برای اجرای یک برنامه ایمنی لیزر در مرکز باشد. این فرد باید آموزش و تجربه لازم را برای اجرای برنامه ایمنی لیزر داشته باشد. همچنین باید توسط کارفرما مجاز و مسئول نظارت برکنترل خطرات لیزر باشد.

ب) رویه‌های عملیاتی استاندارد

سیاست‌ها و دستور العمل‌های ایمنی باید ایجاد شوند و در دسترس همگان قرار گیرند. این دستورات باید شامل مجوزهای استفاده از لیزر، دستورالعمل های عملیاتی، چک لیست‌های قبل از استفاده و دستورالعمل‌های نگهداری و خدمات باشند. این دستورات می‌تواند شامل  مراحلی از جمله کالیبراسیون، بررسی‌های ایمنی و سایر تست‌های پارامتر را که در هنگام راه اندازی انجام می‌شود باشد و همچنین کاربر را از مشکلات تجهیزات مطلع کنند.

لیزرها اغلب با ویژگی‌های ایمنی داخلی پیچیده مانند محفظه‌های محافظ اطراف لیزر، قفل های روی محفظه‌های محافظ، کلید کنترل و سیستم های هشدار ارائه می‌شوند. با این وجود، برای جلوگیری از استفاده غیرمجاز، لیزر شما باید در صورت عدم استفاده به طور ایمن خارج از دسترس همگان قرار گیرد یا برای فعال کردن لیزر به کلید یا دسترسی رمزگذاری شده نیاز داشته باشد.

سایر ویژگی‌های ایمنی عبارتند از:

• سوئیچ به منظور کنترل قرار گیری مشتری در معرض تابش و جلوگیری از فعال سازی سهوی. راه دیگر برای انجام این کار، نیاز به دو عمل همزمان، مانند فشار دادن پدال پا و ماشه دست، برای کار است.
• یک کلید خاموش کننده اضطراری باید در دسترس اپراتور یا دستیار باشد تا خاموش شدن سریع تجهیزات را ممکن سازد.
• تجهیزات باید همانطور که توسط سازنده توصیه شده است سرویس و نگهداری شوند تا اطمینان حاصل شود که عملکرد صحیحی دارند.
• اپراتور لیزر باید به طور دوره‌ای سیم های برق را از نظر آسیب بررسی کند.
• شیلنگ های مایع خنک کننده پوستی ارائه شده باید از نظر سایش و هرگونه آسیب بررسی شود .

تمام آزمایش های لیزر باید قبل از ورود مشتری به اتاق، توسط کارکنانی که به اندازه کافی محافظت می‌شوند، انجام شود.

ج) عینک محافظ

اتاق لیزر درمانی فقط باید توسط کارکنان آموزش دیده یا سایر افراد مجاز که به اندازه کافی محافظت می‌شوند، نظارت و اشغال شود. بسیار مهم است که کلیه‌ پرسنل مجاز و بیمارانی که وارد این منطقه می‌شوند دارای تجهیزات حفاظت فردی باشند. هفتاد درصد (70%) از تمام حوادث لیزر مربوط به موارد زیر بوده است:

الف) عدم استفاده از عینک محافظ،

ب) استفاده از عینک نامناسب،

ج) پوشیدن عینک محافظ آسیب دیده در حین استفاده از لیزرهای پرتوان.

عینک محافظ تنها مهم ترین وسیله حفاظتی مورد نیاز افراد در ناحیه درمان است. پرسنل لیزر و مشتریان اغلب از انواع مختلف عینک محافظ استفاده می‌کنند:

• عینک محافظ لیزری برای اپراتور و کارکنان لیزر: این عینک اجازه می‌دهد نور مرئی از آن عبورکند تا کاربر بتواند به اندازه کافی برای انجام وظایف خود به طور ایمن ببیند و در عین حال از عبور طول موج ساطع شده توسط لیزر از عینک جلوگیری می‌کند.
• عینک محافظ لیزری برای مشتریان: امکان دسترسی به صورت مشتری را در طول برخی از روش‌ها فراهم می‌کند و برای محافظت از چشم مشتری در برابر نور لیزری که از همه جهات می‌آید طراحی شده است، زیرا مشتری هیچ کنترلی بر لیزر ندارد.

از آنجاییکه اکثر لیزرهای رفع موهای زائد بیشتر انرژی خود را به صورت یک طول موج نامرئی از اشعه مادون قرمز ساطع می‌کنند، عینک‌های محافظ باید در برابر طول موج خاصی که توسط لیزر مورد استفاده ساطع می‌شود محافظت کنند. علاوه بر این، عینک محافظ هم برای اپراتور و هم برای مشتری باید بتواند از برخورد اشعه لیزری که از همه جهات به چشم می‌آید جلوگیری کند. این بدان معناست که عینک اپراتور باید محافظ‌های جانبی و بالایی داشته باشد و به خوبی در اطراف بینی قرار گیرد. با این حال مهمترین عامل در انتخاب عینک محافظ اپراتور این است که باید در برابر طول موج ساطع شده توسط لیزر محافظت کند. تنها یک راه برای دانستن اینکه آیا عینک محافظی که استفاده می‌کنید از اشعه لیزری که لیزر ساطع می‌کند، محافظت می‌کند یا خیر وجود دارد. عینک محافظ باید با همان طول موج تابش لیزری، لیزر  مورد استفاده شما برچسب زده شود. به عنوان مثال، 810 نانومتر (دیود) یا 1064 نانومتر(Nd:YAG) و غیره. عددی که روی لنز عینک چاپ می‌شود، مثلاً  810 نانومتر یا 1064 نانومتر، طول موج تابش لیزری است که عینک مسدود می‌کند. عینک برای لیزرهایی که پرتوهایی با طول موج متفاوت از آنچه عینک با آن برچسب گذاری شده است ساطع می‌کند، محافظت نمی‌کند. هرگز نباید از عینک ایمنی ساده برای محافظت از چشم در برابر پرتو لیزر استفاده کرد. عینک محافظ علاوه بر محافظت از طول موج مناسب تابش لیزر، باید بتواند شدت تابش لیزری را که از عینک عبور می‌کند را  تا حد ایمن کاهش دهد. یعنی چگالی نوری(OD)[3] عینک محافظ باید به اندازه‌ای باشد که محافظت لازم را فراهم کند. بخش زیر در مورد چگالی نوری به این نیاز می‌پردازد.

چگالی نوری(OD)

فرض کنید یک عینک محافظ لیزری با یک عدد طول موج چاپ شده روی لنز، که با طول موجی که لیزر شما ساطع می‌کند، مطابقت دارد، مشخص شده است. چگونه می‌دانید که عینک محافظ به اندازه کافی قوی است که از چشمان شما محافظت کند؟ پاسخ عدد OD است.

چگالی نوری یا OD اندازه‌گیری میزان کاهش تابش لیزر هنگام عبور از عینک محافظ است. عدد OD بالاتر حفاظت بیشتری را فراهم می‌کند. یک عدد OD کمتر، مقدار محافظت کمتری را فراهم می‌کند.

OD = 1 نوردهی را 10 برابر کاهش می‌دهد (10¹) در واقع 1/0 از نور را از خود عبور می‌دهد و OD = 2 نور دهی را 100 برابر کاهش می‌دهد (10²) و OD = 3 نوردهی را 1000 برابر کاهش می‌دهد (10³) و ….

بدون دانستن توان خروجی یا انرژی طول موج لیزر مورد استفاده، نمی‌توان یک OD مناسب برای عینک محافظ یک لیزر خاص تعیین کرد. در نتیجه عینک محافظ باید دارای OD باشد که توسط سازنده تجهیزات لیزر توصیه شده است. که احتمالاً حداقل OD، 5 یا بیشتر خواهد بود. از آنجایی که طول موج‌های رایج لیزر موهای زائد مورد استفاده 694 نانومتر، 755 نانومتر، 810 نانومتر یا 1064 نانومتر است، عینک محافظ خود را برای یکی از این اعداد بررسی کنید تا مطمئن شوید که با طول موج ساطع شده توسط لیزر شما مطابقت دارد. سپس شماره OD را بررسی کنید تا مطمئن شوید که برای سیستم لیزر شما مناسب است. چگالی نوری(OD) مورد نیاز برای محافظت به صورت زیر تعریف می‌شود:

لگاریتم شدت نوری فرودی تقسیم بر شدت نور عبوری .

بایدها و نبایدهای عینک

1. قبل از روشن شدن لیزر، عینک محافظ را روی چشمان خود قرار دهید.
2. برای همه افراد حاضر در اتاق عینک محافظ تهیه کنید.
3. عینک های تهیه شده باید بگونه‌ای باشد که از بیمار یا مشتری در برابر تابش لیزر از همه جهت محافظت کند.
4. یک جفت عینک محافظ اضافی را بیرون درب ورودی، برای استفاده در شرایطی که ممکن است فردی نیاز به ورود فوری یا اضطراری به اتاق داشته باشد، تهیه کنید.
5. عینک‌های محافظ را به طور منظم بازرسی کنید.
6. توصیه‌های سازنده در مورد ماندگاری، شرایط نگهداری و روش‌های تمیز کردن مناسب را دنبال کنید.
7. از عینک های ترک خورده و بزرگ برای اندازه صورت استفاده نکنید، زیرا نور می‌تواند از شکاف‌های کوچک عبور کند.
8. از عینک‌هایی که برای ایمنی لیزر طراحی نشده‌اند و برای طول موجی که استفاده می‌کنید مناسب نیستند، استفاده نکنید.
9. از عینک‌های محافظ لیزری برای سیستم های نور پالسی شدید(IPL) استفاده نکنید. باید از عینک‌های محافظ مناسب برای محافظت در برابر سیستم‌های IPL با انتشار چند طول موج آنها استفاده شود.

یاد آوری: هیچ کاری برای ترمیم آسیب شبکیه توسط لیزر نمی‌توان انجام داد. استفاده از عینک محافظ لیزری بسیار کمتر از آسیب دیدگی دائمی چشم است.

د) مناطق ایمنی

قرار گرفتن در معرض تابش لیزر ممکن است در یک فاصله خاص ناامن باشد، که در فاصله‌ای فراتر از آن در نتیجه پخش شدن پرتو لیزر (واگرایی) و تضعیف یا پراکنده شدن توسط ذرات هوا مضر نیست. فاصله‌ای که برای مشاهده یا قرار گرفتن در معرض پرتو لیزر ایمن است برای هر نوع لیزر منحصر به فرد است. در نتیجه آگاهی از این فاصله می‌تواند برای محافظت از خود و دیگران در برابر آسیب لیزر استفاده شود. استانداردهای لیزر، ناحیه درون این فاصله را به عنوان منطقه خطر اسمی(NHZ)[4] تعریف می‌کنند، فضایی است که در آن سطح تابش مستقیم، بازتابیده یا پراکنده در طول عملیات عادی از حداکثر نوردهی مجاز مناسب(MPE)[5] فراتر می‌رود. متأسفانه اکثر سازندگان دستگاه لیزر این فاصله را در اطلاعات اپراتور خود ارائه نمی‌کنند. برخی از لیزرها معیار متفاوتی از ایمنی لیزر به نام فاصله خطر چشمی اسمی(NOHD)[6] ارائه می‌کنند. این فاصله در امتداد محور پرتو بدون مانع، تا چشم انسان است که انتظار نمی‌رود در فاصله بیشتر از آن، تابش در حین نصب یا سرویس از MPE مناسب تجاوز کند. برای لیزر موهای زائد معمولی، NOHD می تواند در محدوده 30 تا 120 متر باشد. بنابراین فاصله به تنهایی نمی‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای محافظت از اپراتورها یا سایر افراد در برابر پرتو لیزر در صورت پراکنده شدن از مواد بازتابنده در داخل اتاق درمان استفاده شود. اتاق درمان باید طوری طراحی شود که از خروج پرتوهای پراکنده ناخواسته از اتاق از طریق درهای باز، پنجره ها یا سایر شکاف های محفظه اتاق درمان جلوگیری کند. دسترسی به محفظه درمان باید به پرسنل ضروری در طول درمان محدود شود.

استانداردهای ایمنی لیزر از مفهوم حداکثر نوردهی مجاز(MPE) استفاده می‌کنند، که عددی است که نشان دهنده مقدار انرژی (ژول) یا توان (وات) در سطح مقطع(cm²) یک پرتو لیزر است که فرد ممکن است بدون اثرات خطرناک یا تغییرات بیولوژیکی نامطلوب در چشم یا پوست در معرض آن قرار گیرد.

برای ساده‌تر کردن وضعیت، یک سیستم طبقه‌بندی لیزری اتخاذ شد که لیزرها را بر اساس توانایی آنها در ایجاد آسیب به چشم و پوست دسته‌بندی می‌کند. استفاده از برچسب‌های هشداردهنده روی لیزر راهنمایی فوری در مورد مضر بودن یا نبودن لیزر و توصیه‌های ایمنی در مورد آن را ارائه می‌دهد. سیستم طبقه بندی خطر لیزر و برچسب های هشدار قابل اجرا در دو بخش زیر توضیح داده شده است.

ح) منطقه کنترل شده

لیزرهای مورد استفاده در دستگاه های لیزر موهای زائد یا لیزرهای کلاس III.B.  و IV  هستند، زیرا آنها پرتو مادون قرمز مرئی و یا نامرئی ساطع می‌کنند که برای چشم و پوست مضر است و می‌تواند آتش در مواد قابل احتراق را شعله ور کند. باید مراقب بود که بیمار یا مشتری قبل از قرار گرفتن در معرض به طور مناسب محافظت شود و پرتو لیزر فقط با نواحی تحت درمان و برای مدت زمان مناسب تماس داشته باشد. روش بهینه برای اطمینان از حفاظت در برابر تشعشعات لیزری مستقیم، بازتابی یا پراکنده، ارائه یک منطقه تحت کنترل درمان لیزری در داخل مرکز است. این ناحیه‌ای است که استانداردهای لیزر آن را به عنوان منطقه خطر اسمی یا NHZ توصیف می‌کنند یک منطقه تحت کنترل لیزر درمانی صرفاً منطقه‌ای است که به طور مناسب محصور شده است تا تابش لیزری که بالاتر از حداکثر نوردهی مجاز است به طور ناخواسته از ناحیه خارج نشود و به افراد ناآگاه آسیب برساند یا مواد را مشتعل کند. اشغال و فعالیت افراد در این منطقه به منظور محافظت در برابر تمام خطرات مرتبط با استفاده از لیزر تحت نظارت است. این ناحیه لیزر درمانی معمولاً یک اتاق مجزا با یک در قابل بسته شدن و پنجره های سرپوشیده است. علائم هشدار دهنده مناسب باید در تمام ورودی‌های منطقه نصب شوند.

سایر عبارات و نشانه‌های توصیه شده برای ورودی عبارتند از: “محافظت از چشم الزامی است”، “به عینک محافظ لیزری نیاز است”، “تابش لیزر نامرئی”، “قبل از ورود در بزنید”و “منطقه محدود” می‌باشد.

از آنجایی که تابش مادون قرمز مورد استفاده توسط لیزر موهای زائد می‌تواند از شیشه پنجره و سایر منافذ عبور کند و می‌تواند از آینه‌ها و سایر سطوح براق منعکس شود، برای جلوگیری از خروج تابش از اتاق درمان یعنی ماندن در ناحیه تحت کنترل لیزر، باید آنها را پوشانده یا محدود کرد. نتیجه این است که فقط افراد آموزش دیده و یا مجاز دارای تجهیزات حفاظتی مجاز به ورود یا حضور در اتاق درمان هستند. به طور مشابه، اقلام بازتابنده نباید توسط افراد در این منطقه استفاده یا پوشیده شوند. اگرچه دسترسی به ناحیه لیزر درمانی باید محدود باشد، اما نباید ورود و خروج سریع را برای مقابله با هر موقعیت اضطراری ممنوع کند.

ط) آموزش

کسانی که از لیزرهای کلاس III.B.  و IV  استفاده می‌کنند یا در مجاورت آنها کار می‌کنند باید آموزش دقیق ایمنی لیزر مناسب برای استفاده ایمن از لیزر خود را دیده باشند. تمام فعالیت‌های آموزشی باید مستند و در پرونده نگهداری شوند.

ی) نظارت پزشکی

تنها معاینات پزشکی مورد نیاز برای همه پرسنل قبل از شرکت در کار لیزر، معاینه چشم قبل از شروع به کار و معاینه پس از آسیب مشکوک با لیزر است. هدف از معاینه از قبل، ایجاد یک خط پایه است که در صورت آسیب تصادفی بتوان آسیب (عمدتاً چشمی) را بر اساس آن اندازه‌گیری کرد.

پرسنل لیزری نیاز به معاینه چشمی اولیه دارند و پرسنل اتفاقی فقط باید پس از پایان مسئولیت فرد با لیزر، معاینه چشمی برای حدت بینایی داشته باشند..

ن) اسناد و مدارک

مالکان باید سوابق خود را حفظ کرده و در محل در دسترس داشته باشند. سوابق مورد نیاز عبارتند از:

• مدارک اپراتور لیزر
• آموزش اپراتوری و ایمنی لیزر
• رویه های عملیاتی استاندارد برای استفاده از لیزر.
• چک لیست ایمنی

o راه اندازی ناحیه کنترل شده لیزری با علائم، موانع پنجره و غیره.

o تایید نوع و در دسترس بودن عینک

o حفاظت از مشتری یا بیمار

o تجهیزات ایمنی مانند تخلیه دود، تجهیزات ایمنی آتش نشانی و غیره.

• اطلاعات عینک محافظ
• بازرسی‌های ایمنی قبلی
• نتایج معاینه پزشکی کارکنان
• گزارش تصادفات یا حوادث
• پرونده برای هر مراجعه کننده که نشان دهنده نام، آدرس و تاریخ درمان به همراه نوع درمان و غیره است.
• تمام سوابق باید تایپ یا خوانا با جوهر نوشته شده و نگهداری شوند.

[1]  Fovea

[2]  Laser Safety Officer

[3]  Optical Density

[4]  Nominal Hazard Zone

[5]  maximum permissible exposure

[6]  Nominal Ocular Hazard Distance