علارغم توجه و استقبال افراد از لیزر موی زائد، همواره نگرانی از عوارض ناشی از آن در افراد وجود دارد. عوارض ناشی از لیزر موی زائد به دو دسته عوارض فوری و عوارض طولانی مدت تقسیم میشود. در این مقاله به تفصیل به عوارض لیزر موی زائد میپردازیم.

الف) عوارض فوری

سوختن(Burns)

امروزه سوختگی ناشی از لیزر رایج است. سوختگی های ناشی از لیزر به سه درجه 1 دسته‌ بندی می‌شود. سوختگی‌های درجه یک شدید نیستند و نیاز به درمان خاصی ندارند زیرا معمولا با گذشت زمان بهبود می‌یابند. سوختگی‌های درجه دوم و سوم ممکن است منجر به تاول، رنگدانه و اسکار پوست شود.

 تاول زدن(Blistering)

تاول در نتیجه سوختگی درجه دو است. این به دلیل بی تجربگی یا بی صلاحیتی تکنسین‌های لیزر رخ می‌دهد. تاول ها آزاردهنده هستند و ممکن است باعث ناراحتی شوند. اگر درمان نشوند، ممکن است منجر به اسکار و تغییرات رنگدانه شوند.

هایپرپیگمانتاسیون(Hyperpigmentation)

هیپرپیگمانتاسیون اصطلاحی است که به تیره شدن پوست اطلاق می‌شود. معمولاً در عرض سه ماه از بین می‌رود اما می‌تواند تا شش تا هشت ماه نیز ادامه داشته باشد. به طور کلی در بیماران با پوست تیره‌تر مشاهده می‌شود و با انرژی بیش از حد لیزر یا خنک کننده اپیدرم درمان می‌شود.

هیپوپیگمانتاسیون(Hypopigmentation)

هیپوپیگمانتاسیون به روشن شدن پوست گفته می‌شود که زمانی رخ می‌دهد که پرتو لیزر به جای جذب توسط فولیکول‌های مو، تا حدی توسط پوست جذب شود. پرتو باعث اختلال یا عدم تعادل تولید ملانین می‌شود. این می‌تواند تا دو ماه طول بکشد اما در موارد شدید می‌تواند دائمی باشد.

اسکار یا جای زخم(Scarring)

اسکار معمولاً یک عارضه مربوط به سوختگی با لیزر است. استفاده نادرست از دستگاه های لیزر معمولاً منجر به ایجاد اسکار می‌شود.

پوسته شدن(Crusting)

گاهی اوقات لیزر فولیکول‌های مو را تحریک می‌کند که منجر به خونریزی خفیف یا تشکیل دلمه می‌شود. معمولا در افرادی که موهای زیرپوستی دارند اتفاق می‌افتد. دلیل اصلی ایجاد پوسته، درمان بیش از حد لیزر است.

پورپورا (Purpura)

به خونریزی زیر پوست گفته می‌شود که باعث ایجاد لکه ها یا بثورات بنفش می‌شود. پورپورا موقتی است و معمولا در عرض 3-5 روز بهبود می‌یابد و از بین می رود. این یک عارضه معمول پوست‌های برنزه شده می‌باشد. بنابراین، انجام لیزر بر روی پوست برنزه توصیه نمی شود.

 تحریک پوست یا اریتم(Skin Irritation or Erythema)

لیزر موهای زائد معمولاً باعث تحریک موقت با تورم و قرمزی خفیف در ناحیه تحت درمان می‌شود. که معمولاً در عرض چند ساعت یا با استفاده از کیسه‌های یخ ناپدید می‌شود.

 ب) عوارض طولانی مدت

فولیکولیت(Folliculitis)

فولیکولیت التهاب فولیکول‌های مو است. با جوش‌های قرمز رنگ همراه با مو در مرکز هر نمایان می‌شود. این جوش‌ها ممکن است دارای چرک باشند و باعث خارش و سوزش پوست شوند. فولیکولیت یک عارضه‌ی شایع در مردانی است که تحت لیزر قرار می‌گیرند.

 

درماتیت تماسی (Contact Dermatitis)

نوعی التهاب است که به صورت قرمزی، تورم، خارش و تاول‌ های گاه به گاه ظاهر می‌شود که باعث ناراحتی می‌شود و یک عارضه معمول در صورت و پا می‌باشد. درماتیت درصورتیکه خراشیده نشود یا در تماس با مواد شیمیایی قرار نگیرد ظرف یک روز پس از درمان بهبود می‌یابد.

هیپرتریکوزیس پارادوکسیکال(Paradoxical Hypertrichosis)

گیج کننده ترین عارضه جانبی لیزر موهای زائد هیپرتریکوزیس پارادوکسیکال است. هیپرتریکوزیس پارادوکسیکال پدیده‌ای است که در آن پس از لیزر موهای زائد، موهای زائد افزایش می‌یابد. این عارضه در حدود 5٪ از نژادهای مدیترانه ای و خاورمیانه در ناحیه یا نزدیک ناحیه‌ای که لیزر انجام شده است، رخ می‌دهد و معمولاً پس از وقوع دائمی است.

معمولاً خط فک، گونه‌ها، گردن، شانه‌ها، پشت و بازوها را درگیر می‌کند و این بیماری در پوست‌های تایپ فیتزپاتریک III و IV و در افرادی که خط موی پیشانی آنها نامشخص است، شایع تر است. همچنین، اگر فاصله جلسات بیش از 8 هفته، مدت پالس کوتاه باشد، یا طول موج یا فلوئنس مناسب نباشد، ممکن است رخ دهد.

مکانیسم آن هنوز شناخته نشده است، اما مکانیسم لیزردرمانی کم توان(LLLT = low-level laser therapy) نشان می‌دهد نور ضعیف بیشتر فولیکول های مو را تحریک می‌کند و آنها را به فاز آناژن هدایت می‌کند و در نتیجه موهای ضخیم تر می شود. بنابراین، به منظور کاهش هیپرتریکوزیس پارادوکسیکال، باید برای لیزر موهای زائد از فلوئنس مناسب به اندازه کافی بالا استفاده کرد. برای جلوگیری از اثر LLLT، باید از بسته سرد برای انقباض عروق خونی و جلوگیری از فعال شدن سلول های التهابی استفاده کرد.

فاکس فوردایس(Fox Fordyce)

فاکس فوردایس یک بیماری التهابی پراکنده غدد عرق آپوکرین است که به دنبال لیزر موهای زائد آشکار می‌شود. لیزر علت اصلی فاکس فوردایس است. گفته می‌شود که لیزر به اینفاندیبولوم فولیکولی آسیب می‌زند که منجر به جدا شدن اپیدرم می‌شود و بلوغ کراتینوسیت را به تأخیر می‌اندازد. مشخصه آن پاپول‌های فولیکولی رنگی و خارش دار است که در نواحی غده دار ظاهر می‌شوند.

لوکوتریشیا(Leukotrichia)

یک اصطلاح علمی برای موهای سفید است. این عارضه شایع به دلیل جذب بیش از حد پرتو لیزر توسط فولیکول‌های مو و در نتیجه کاهش یا عدم وجود ملانین در اثر تخریب ملانوسیت ایجاد می‌شود. ممکن است موقت یا دائمی باشد.

 هیپرهیدروزیس(Hyperhidrosis) و برومهیدروزیس(Bromhidrosis)

هیپرهیدروزیس تعریق بیش از حد غیر طبیعی است. حداقل تا 24 ساعت پس از لیزر از ورزش و دوش آب گرم اجتناب کنید، زیرا این امر می تواند منجر به عفونت یا رشد موهای زیر پوستی شود.

برومهیدروزیس بوی بد بدن است که در اثر مواجه عرق با باکتری های روی پوست ایجاد می‌شود و نتیجه آن بوی بد می‌باشد. با برداشتن موهای زائد، باکتری‌ها شروع به کلونیزه شدن یا رشد و تکثیر می‌کنند و در نتیجه فلور پوست(فلور طبیعی، میکروارگانیسم هایی است که بدون ایجاد بیماری روی ارگانیسم های زنده دیگر (انسان یا حیوان) یا جسم بی جان زندگی می کنند. این فلور طبیعی به جلوگیری از کلون شدن باکتری های خطرناک تر بر سطح بدن، که منجر به عفونت می شوند، جلوگیری می‌کند.) تغییر می‌کند و بوی آن افزایش می‌یابد.

عوارض چشمی(Ocular Complications)

لیزر می‌تواند آسیب‌های برگشت پذیر و برگشت ناپذیری را  به چشم وارد کند. موارد مختلفی از یووئیت(uveitis –التهاب‌های داخلی چشم)، آماس عنبیه(iritis – عنبیه و یا بخش رنگی مردم ملتهب می‌شود) و آتروفی عنبیه (عنبیه حالت بید خورده شده و چین های آن از بین رفته و صاف می‌شود) پس از انجام لیزر گزارش شده است. عوارض چشمی به دلیل نفوذ لیزر به لایه های مختلف چشم و آسیب به ناحیه در معرض دید ایجاد می‌شود. بنابراین استفاده از تجهیزات حفاظتی تشویق و توصیه می‌شود.

جمع بندی مطالب

به طور کلی نوع پوست، محل بدن، تغییرات فصلی، و سابقه بیمار در قرارگرفتن در معرض نور خورشید، عوارض فتوپیلاسیون را تعیین می‌کند. مکان‌هایی که کمتر در معرض نور خورشید قرار دارند، مانند نواحی زیر بغل و کشاله ران، نسبت به مکان‌هایی که در معرض آفتاب قرار دارند، کمتر دچار عوارض می‌شوند. عوارض جانبی معمولا جزئی و گذرا هستند. شایع‌ترین واکنش‌های پوستی شامل درد، اریتم گذرا و ورم اطراف فولیکول‌ها هستند.

عوارض جانبی شدیدتر سوختگی‌های حرارتی، تاول‌ها، هیپرپیگمانتاسیون، هیپوپیگمانتاسیون مداوم  و اسکار دائمی نیز می‌تواند رخ دهد. عوارض جانبی عبارتند از القا یا تشدید آکنه، بثورات روزاسه مانند، سفید شدن زودرس موها، مو زیر پوستی، قرمزی و ورم طولانی مدت صورت، و تغییرات التهابی و رنگدانه‌ای خال‌های از قبل موجود. کهیر شدید، مداوم ممکن است در بیمارانی رخ دهد که قبلاً روش مشابهی را تحمل کرده‌اند و سابقه کهیر با محرک‌های فیزیکی ندارند. این پاتوژنز(بیماری زایی) نامشخص است اما ممکن است به واکنش آلرژیک به اسپری خنک کننده کرایوژن یا حساسیت به طول‌موج های خاص نور نسبت داده شود.

هیپرهیدروزیس(تعریق زیاد بدن) طولانی مدت ممکن است پس از درمان موهای زیر بغل با لیزر Nd:YAG ایجاد شود، شاید به دلیل یک تأثیر محرک به جای مخرب بر غدد عرق اکرین باشد. برای پزشکان مهم است که از واکنش های پوستی شایع و غیرمعمول به بیماران آگاه باشند و آنها را با آنها در میان بگذارند

آسیب چشمی یکی دیگر از عوارض بالقوه لیزر موهای زائد است. در طول موج های مرئی (400-720 نانومتر) و  مادون قرمز نزدیک (720-1400 نانومتر)، نفوذ داخل چشمی ممکن است باعث سوختگی شبکیه و آسیب بینایی شود. محافظ چشم ویژه برای همه افراد نزدیک به دستگاه باید استفاده شود. از لیزر اپیلاسیون دور چشم (ابرو و پلک) باید خودداری کرد. آب مروارید، تورم و التهاب عنبیه، آتروفی عنبیه، اعوجاج مردمک، یووئیت(التهاب لایه میانی چشم)، فتوفوبیا(نور ترسی یا نورگریزی)، سینشی خلفی(چسبندگی عنبیه به عدسی) و نقص میدان دید همگی با وجود استفاده از لنزهای محافظ فلزی در درمان این ناحیه گزارش شده‌اند.

هیپرتریکوز پارادوکسیکال یک عارضه جانبی نادر است که در 0/6% تا 10% بیماران تحت درمان با دستگاه‌های IPL و لیزرهای دایود و الکساندرایت مشاهده می‌شود.